Obrnuta pretraga slika pomaže nalaženje porekla fotografija iz prošlih katastrofa podeljenih kao da su iz Turske 2023.

"Ovako izgleda pas koji je posle jedne smjene rada tragajući po ruševinama u Turskoj pronašao 10 ljudi i spasio im živote," piše u opisu slike blatnjavog belog psa na povodcu, postavljenoj na Fejsbuku 8. februara 2023, godine. Sam taj post je podeljen preko 28.000 puta za dva dana. Slika je podeljena i u drugim postovima uz sličnu priču i na mnogim jezicima poput nemačkog, engleskog i holandskog.

Ovo je još jedan primer slika izvučenih iz konteksta koje preplavljuju društvene mreže nakon tragičnog događaja kao što je zemljotres koji je pogodio Tursku i Siriju 6. februara 2023. Pas na fotografiji se zove Trion (Tryon) i fotografisan je u martu 2014. godine u Sjedinjenim Državama kada je pomagao spasilačkim snagama da pronađu žrtve klizišta u Osou, u državi Vašington.

Image

Skrinšot netačnog posta na Fejsbuku napravljen 10. februara 2023.

AFP je već razobličio postove sa sličnom slikom psa podeljenom uz tvrdnju da je snimljena u Turskoj 2023. godine. Slika je zapravo snimljena kao ilustracija 2018. godine i postavljena na specijalizovanim sajtovima za ilustrativne fotografije.

Zašto je deljenje slika van konteksta i netačnih informacija problematično?

Iako deljenje fotografije psa uz netačne informacije može izgledati benigno, ono doprinosi opštoj atmosferi dezinformacija u kojoj se "sve više zamućuju granice između činjenica, zabave, oglašavanja, izmišljanja i fikcije", kako je opisano u Uneskovom priručniku o novinarstvu i dezinformacijama.

Ovo može dovesti u zabludu javno mnjenje i stvoriti iskrivljen – ponekad i izmanipulisan – pogled na događaje ili situacije. To takođe može izazvati nepotrebnu paniku ili zabrinutost, na primer kada se u objavama na društvenim mrežama i sajtovima dele video snimci u kojima se navodno vidi cunami kako pogađa Tursku nakon zemljotresa. Ta dva videa su zapravo snimljena 2017. i 2018. u Južnoj Africi i Indoneziji, pokazala je istraga AFP-a. Vlasti nisu primetile niti prijavile cunami nakon zemljotresa u Turskoj.

Klikbejt postovi i naslovi (mamac za klikove) takođe koriste emocionalnu privlačnost da unovče pažnju korisnika interneta, između ostalog posredstvom deljenja neproverenih sadržaja.

Nije uvek moguće znati da li su netačne informacije podeljene namerno ili greškom, ali je moguće pokušati proveriti poreklo fotografije pomoću obrnute pretrage slika.

Kako koristiti obrnutu pretragu slike za proveru porekla fotografije psa?

Obrnuta pretraga slika je postupak postavljanja fotografije u specijalizovani pretraživač poput Gugl imidža, Gugl lensa (koji je takođe mobilna aplikacija), Tinaja (Tineye), Bajdua (Baidu), Jandeksa (Yandex) ili Binga. Pretraživač zatim traži iste ili slične slike na internetu, što može dovesti do njenog izvora i autora. Ovaj AFP-ov video detaljno objašnjava proces:

Fotografija se može postaviti kao fajl ili putem linka, klikom na ikonu foto aparata pored polja za pretraživanje na svakom sajtu.

Image

Skrinšot sa sajta Gugl imidž napravljen 10. februara 2023.

U ovom slučaju, pretraga sa Gugl lens-om dovela je do gore pomenutog članka Vol strit džurnala. Pretraga na Tinaju, koji je posebno efikasan u pretraživanju sajtova za ilustrativne i fotografije novinskih agencija, dovela je do iste slike na sajtu Alami (Alamy). "Pas za spasavanje Trion čeka da prođe kroz područje dekontaminacije na klizištu nakon traženja žrtava u Osu, Vašington, 30. marta 2014," piše u opisu na sajtu. Fotografija se pripisuje Riku Vilkingu (Rick Wilking) i novinskoj agenciji Rojters.

Image

Skrinšot rezultata dobijenih pretragom na sajtu Tinaj, napravljen 10. februara 2023. godine. AFP je zelenim označio podatke o poreklu fotografije

Image

Skrinšot sa sajta Alami napravljen 10. februara 2023. AFP je zelenim označio podatke o fotografiji

 

Ruski pretraživač Jandeks u svojim prvim rezultatima prikazuje stranicu bloga na engleskom koja dovodi do članka Vol strit džurnala o učešću pasa u spasilačkim naporima nakon klizišta 2014. godine.

Pretraga na engleskom za "Reuters Rick Wilking rescue dog" na Guglu dovela je do sajta ove novinske agencije na kojem je objavljena ista slika psa i potvrđeno da je snimljena 30. marta 2014. u SAD-u.

AFP je razotkrio druge slike podeljene uz netačnu tvrdnju da su snimljene tokom zemljotresa u Turskoj i Siriji, kao što je ovaj video zapravo zabeležen 2011. godine u Tokiju i snimak visokih talasa u San Dijegu koji je podeljen uz netačnu tvrdnju da pokazuje kako je cunami pogodio Siriju.

Do 10. februara 2023. godine potvrđeno je da je zemljotres odneo preko 20.000 života i broj žrtava je u porastu. Spasilački napori da se pronađu preživeli se nastavljaju i uključuju pomoć posebno obučenih pasa. Evropska Unija je 8. februara 2023. objavila da je dvadeset njenih država članica, kao i Albanija, Crna Gora i Srbija, mobilisalo 1.485 spasilaca i stotinu pasa da pomognu Turskoj.

Image

Alžirski spasilački timovi koriste psa tokom operacija potrage i spasavanja u severnom sirijskom gradu Alepu 8. februara 2023, dva dana nakon zemljotresa ( AFP)